Οι βρούβες της Ελλάδας και οι μέλισσες

Bρούβα (Hirschfeldia incana, Sisymbrium sp., Erysimum sp.,)

(αγριόβρουβα,ραπανόβρουβα,λαψανόβρουβα,σκυλόβρουβα,γλυκόβρουβα,

μαυρόβρουβα)

Οι βρούβες είναι από τα πιο κοινά και δημοφιλή άγρια χόρτα στην Ελλάδα. Φυτρώνουν παντού και επειδή δεν έχει νόημα να καλλιεργηθούν όπως οι ζοχοί, συλλέγονται και πουλιούνται στις λαϊκές αγορές σαν άγρια χόρτα. Υπάρχουν αρκετά χόρτα που ονομάζουμε «βρούβες» και που ανήκουν στα γένη Sinapis (σινάπι), Sisymbrium (σισύμβριo) και Erysimum (ερύσιμο). Η διαφορά τους βρίσκεται στο χρώμα των νευρώσεων που έχουν τα φύλλα τους, στο αρχικό στάδιο βλάστησης όταν σχηματίζουν ροζέτα.Στo γένοςSinapis θα αναφερθώ σε ξεχωριστή ανάρτηση μιας..
και είναι διαφορετικά φυτά άσχετα εαν πολλοί τις μπερδευούν και τις ονομάζουν κι αυτές βρούβες.

Οι βρούβες βγαίνουν σε ηλιόλουστα και ασβεστώδη εδάφη. Δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε νερό και τις βρίσκουμε σε χωράφια, ερειπωμένους τοίχους, υποβαθμισμένα και μπαζωμένα εδάφη, σκουπιδότοπους και σαν ζιζάνιο στους σπαρμένους με στάρι αγρούς. Και φυσικά βλασταίνουν μέσα σε μεγαλουπόλεις, αρκεί να βρουν ελεύθερο έδαφος. Ανθίζουν από τον Μάρτιο έως τον Οκτώβριο.Τα άνθη σχηματίζουν βότρυ και αποτελούνται από τέσσερα πέταλα σε σχήμα σταυρού.

Τρώγονται τα φύλλα σε βραστή σαλάτα με ελαιόλαδο και λεμόνι. Πολύ νόστιμα και τρυφερά είναι τα ανθοφόρα βλαστάρια τους που κόβονται μαζί με τα μπουμπούκια νωρίς την άνοιξη. Ονομάζονται πορίχια ή τσιμπιτά ή τσιμπιτή βρούβα, από τον τρόπο που κόβονται, σαν να τσιμπάμε τους πολύ τρυφερούς βλαστούς. Στις γλυκές βρούβες τα «τσιμπιτά» λέγονται και «γλυκοβλάσταρα». Γίνονται βραστά, όπως και τα φύλλα, αλλά σε πολλά χωριά συνηθίζουν να τα βάζουν σε λαδερά φαγητά με κουκιά ή αρακά. Γενικά, οι βρούβες δίνουν μια κάπως βαριά μυρωδιά, παρόμοια με του μπρόκολου. Αποδίδουν μία ελαφρώς καυστική γεύση, πικρή, που παντρεύεται με την γεύση του λαδιού και πηγαίνει άριστα με τα ψάρια.

Όλες οι βρούβες έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες και η βρώση τους θεωρείται καθαρτική, αποτοξινωτική, τονωτική με ευεργετικά αποτελέσματα στο κυκλοφοριακό και τη καρδιά. Από την αρχαιότητα οι σπόροι του σιναπιού πιστεύεται ότι έχουν διεγερτικές ικανότητες. Από τους σπόρους του παράγεται η μουστάρδα. Οι σπόροι της μαύρης βρούβας χρησιμοποιούνται για παραγωγή φαρμάκων.

Η λέξη «βρούβα» θεωρείται αντιδάνειο από την λατινική. Βολβός > bulbus (λατινικά) > βούλβα > βρούβα.

Η παροιμιώδης έκφραση «πήγε για βρούβες» ή τον «έστειλα για βρούβες» χρησιμοποιείται για πράξεις ανώφελες, που δεν έχουν κανένα πρακτικό σκοπό ή αποτέλεσμα. Κι αυτό λέγεται, διότι οι βρούβες είναι τόσο κοινές και φυτρώνουν παντού ώστε πραγματικά είναι άσκοπο να βάλει κάποιος στόχο να βρει και να μαζέψει βρούβες.

Οι μέλισσες πετούν στο φυτά αυτά κυρίως τις πρωινές ώρες και συλλέγουν γύρη και λιγότερο νέκταρ. Η ανθοφορία της βρούβας επεκτείνεται για μεγάλη χρονική περίοδο και βοηθά σημαντικά τα μελίσσια όταν σταματούν οι άλλες ανθοφορίες.

Και μην ξεχνάτε αυτό: Ο καλός μελισσοκόμος πρέπει να έχει παρατηρητικότητα φυσιοδίφη. Να παρατηρεί ποια λουλούδια επισκέπτονται οι μέλισσες την κάθε εποχή, πόση ώρα στέκονται πάνω τους και να μαθαίνει το όνομα κάθε φυτού, κοινό και επιστημονικό, για να μπορεί να κρίνει, με την πείρα που θα αποκτήσει στον τομέα της βοτανικής, την αξία κάθε τόπου από μελισσοκομική άποψη.

φώτο:Koυτσούκος Κώστας,Κατσαρός Θεοδόσης και Κώστας Αγγελόπουλος

Άς δούμε μερικές απ τις βρούβες της χώρας μας:

Hirschfeldia incana (ή Sinapis incana ή Ηirschfeldia adressa ή Brassica geniculata )

Διετές, με ύψος 40-100 εκ. πολύκλαδο, τριχωτό, λευκό. Φύλλα έμισχα. Τα κατώτερα φύλλα λυροειδή, πτεροσχιδή, τα ανώτερα λογχοειδή, γραμμοειδή, ακέραια. ΄Άνθη ωχροκίτρινα 7-8 χιλ. μήκος. ΄Άνθηση: Μάρτιο-Ιούνιο .Μοιάζει πάρα πολύ με το Sinapis nigraκαθώς και με το Sisymbrium officale που θα δούμε παρακάτω.

Sisymbrium irio :Σκυλοβρούβα

Μονοετής ή διετής πόα με βλαστό σχεδόν λείο 20-80 εκ. ύψους, όρθιο, απλό ή διακλαδισμένο. Φύλλα έμμισχα, πτερόλοβα ή πτεροσχιδή με λοβούς οδοντωτούς. ΄Άνθη κίτρινα μικρά.

Ο Διοσκουρίδης το έλεγε «το ποώδες, πολυετές φυτόν ενυδροκάρδαμον το φαρμακευτικόν». Σε ερείπια, μπάζα, σκουπίδια της πεδινής και ημιορεινής ζώνης,τους πλάγιους δρόμους, σε ραγίσματα των πεζοδρομίων, δίπλα σε φανοστάτες, στα σκουπίδια, σχεδόν παντού, συναντάει κανείς αυτό το ανθεκτικό λουλούδι από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάιο. Ηταν γνωστό ως ένα από τα άγρια πικρά χόρτα. Ο βοτανολόγος F.P.Nodder έγραφε το 1790 ότι ο Linnaeus (Σουηδός βοτανολόγος 1707 - 1778) ανέφερε πως «τα πρόβατα τρώνε το φυτό, αλλά τα άλογα και τα κατσίκια δεν το συμπαθούν» και ότι «καμιά φορά το πρότειναν για θεραπεία της δυσεντερίας, καθώς και ότι οι σπόροι του σκότωναν τα σκουλήκια». Τα λουλούδια, τα φύλλα και οι σπόροι τρώγονται.Οι σπόροι ξεραίνονταν και έφτιαχναν χυλό με κονιορτοποιημένους σπόρους και νερό. Τα τρυφερά φύλλα καταναλώνονταν βρασμένα ή ωμά, ενώ τα λουλούδια τρώγονταν ωμά.

Sisymbrium altissimum

Νωρίς την Άνοιξη

Sisymbrium loeselii

Απρίλη με Οκτώμβριο σε υποβαθμισμένες περιοχές, άχτιστα οικόπεδα, αλσύλλια, δρόμους, σιδηρόδρομους κτλ.

Sisymbrium officinale (Σισύμβριο το φαρμακευτικό ή κοινό)

Sisymbrium orientale(Σκυλοβρούβα)

Sisymbrium polyceratium

Ισως πολλά από τα παραπάνω φυτά να σας φερνουν στο μυαλό σας εικόνες από παρόμοια είδη που λέγονται αγριολαχανίδες που όμως ανήκουν στο γένος Βrassica.

Brassica fruticulosa

Brassica tournefortii

Brassica cretica

Φυτρώνει σε πετρώδεις θέσεις και βράχους, συχνά σε απρόσιτες θέσεις. Στην Αμοργό λέγεται «σκαρολάχανο.

Αρκετά σπάνιο και ενδημικό των Σποράδων,Ν.Αιγαιου,Πελλοπονήσου και Κρήτης (Λευκά Όρη -Σαμαρια).

Βrassica napus ( ελαιοκράμβη )

..μια πλούσια πηγή νέκταρος αλλά και γύρης. Καλλιεργείται πια στην Βόρεια Ελλάδα και ανθίζει δύο φορές το χρόνο, με μεγάλη διάρκεια της ανθοφορίας. Το σημαντικότερο δε είναι ότι ανθίζει κατά τους τελευταίους φθινοπωρινούς και πρώτους χειμερινούς μήνες, δίνοντας έτσι πολύτιμη τροφή σε μια δύσκολη για τη μέλισσα περίοδο.Η καλλιέργεια της ελαιοκράμβης γίνεται για απολαβή βιοντίζελ-βιοκαυσίμων και επομένως είναι αρκετά αμφίβολη η χρήση της σαν μελισοτροφικό φυτό λόγω φυτοφαρμάκων.ψεκασμών κτλ.

Τέλος κλείνοντας το κεφάλαιο “βρούβες” θα αναφέρουμε τα είδη του γένους Erysimum που στην Ελλάδα αισίως φτάνουν τα 30 πολλά απ αυτά σπάνια και ενδημικά.Χαρειτε τα!!

Erysimum candicum